‘’Nou, wat vind je ervan?’’ vroeg de vrouw die voor me poseerde.
‘’Ik als man, moet zeggen dat die jurk u sexy staat,’’ antwoordde ik. “Uw man zal dit enorm waarderen.’’
De klant glimlachte tevreden. ‘’Ik vind hem ook mooi en het zit ook heerlijk. Ik ga deze jurk kopen!’’
Ik keek omlaag naar haar blote voeten. ‘’Ik zou wel sexy schoenen met een hak aandoen als u deze jurk wilt dragen.’’
De klant moest hartelijk lachen. ‘’Die heb ik thuis wel, maar bedankt voor de tip.’’ Ze verdween naar het pashokje. Ik draaide me om en keek Kim vragend aan. Ze stond al een tijdje op een afstand op me te wachten.
‘’Jouw telefoon gaat de hele tijd af in het kantoor. Misschien is het dringend,’’ zei Kim.
‘’Ah, dank je wel. Als ik klaar ben met de klant, ga ik wel even kijken.’’
Ze knikte en ging terug naar de kapsalon.
De klant was klaar met omkleden en gaf de jurk aan mij. Bij de balie vouwde ik de jurk netjes op en deed het in het tasje. De klant rekende af en we zeiden elkaar gedag.

Ik liep met grote passen naar het kantoor. Ik ging achter mijn bureau zitten en pakte mijn telefoon. Ik keek verbaasd. twaalf gemiste oproepen van Sanne. Sanne… Wie was dat ook alweer? Oh ja! Het zusje van mijn vriend Joost. Dat was lang geleden dat ik haar gesproken had. Maar twaalf gemiste oproepen, dat moest wel dringend zijn. Ik opende mijn laptop en belde haar via FaceTime op. Ze nam meteen op.
‘’Hehe, daar ben je eindelijk,’’ zei Sanne opgelucht.
‘’Hallo Sanne…’’ Ik viel stil. Haar blik vertelde me dat er iets loos was. ‘’Wat is er, Sanne?’’
Ze zuchtte diep. ‘’Joost.’’
‘’Wat is er met Joost?’’ vroeg ik meteen serieus.
‘’Hij ligt in het ziekenhuis. Hij heeft gistermiddag een netvliesloslating gehad.’’
Er ging een enorme schok door mijn lichaam heen. ‘’Zeg het alsjeblieft dat het zijn rechteroog was.’’ Joost zijn rechteroog was bijna volledig blind en met zijn linkeroog kon hij nog wat zien. Tegenwoordig keek hij alleen met zijn linkeroog.
Sanne keek naar beneden en schudde haar hoofd. ‘’Sorry, het is zijn linkeroog.’’
‘’Verdomme!’’ riep ik hard uit.
‘’De artsen waren te laat. Ze konden zijn oog niet redden.’’
Ik kreunde lang en legde mijn hoofd op het toetsenbord. ‘’Godverdomme!’’

Joost was nu officieel volledig blind geworden. En ik wist het wat het betekende voor hem. Die gedachte beangstigde me. Ik hief mijn hoofd omhoog. ‘’Dus hij is nu volledig blind?’’ fluisterde ik zacht.
‘’Ja,’’ zei ze zacht, die zichtbaar aangeslagen was.
Ik sloot mijn ogen en zei: ‘’We weten allebei wat het betekent.’’ Ik opende mijn ogen en keek Sanne aan. Ze knikte. ‘’Ja,’’ kon ze alleen maar uitbrengen.
Ik schudde mijn hoofd en sloeg met mijn vuist op mijn bureau. ‘’Verdomme!’’
We vielen een ogenblik stil. Ik moest dit even verwerken. ‘’Hoe gaat het met hem?’’ vroeg ik uiteindelijk.
‘’Niet goed. Hij wil met niemand praten.’’
Ik kreunde zacht. Daar was ik al bang voor.
‘’Sanne, ik kom vanavond. Ik neem de trein. Wil je mij bij het station ophalen? Kan ik misschien een paar dagen bij jou logeren?’’
‘’Ja natuurlijk mag je bij ons logeren. Ik haal je op bij het station. Dat zou Joost wel fijn vinden als je komt.’’
‘’Natuurlijk, hij heeft heel veel voor mij gedaan. Nu is het mijn beurt om hem te helpen. Ik app je straks hoe laat ik op het station ben.’’
‘’Is goed. Tot vanavond.’’
‘’Dag Sanne,’’ zei ik en verbrak de verbinding.

Ik staarde wezenloos naar het zwarte beeldscherm. Arme Joost… Verdomme… Ik leefde echt met hem mee. Ik hoopte dat hij vanavond met mij zou willen praten maar ik vreesde het ergste.
Mandy verscheen bij de deuropening. ‘’Lieverd, het is lunchtijd. Kom j…’’ Ze liep met grote passen naar me toe. ‘’Wat is er, lieverd?“‘ vroeg ze bezorgd. Ik keek haar aangeslagen aan. ‘’Joost.’’
‘’Wat is er met Joost?’’
Ik stond op. ‘’We gaan eerst naar de kantine. Ik heb geen zin in om het twee keer te vertellen.’’
Toen ik de kantine binnen liep, zagen de meiden mijn blik meteen. Ik ging zitten en ik kreeg koffie van Mandy. ‘’Nou, vertel op, Danny.’’
Ik vertelde het verhaal wat er met Joost gebeurd was.
‘’O my god! Wat erg!’’ zei Elise geschokt.
‘’Kunnen de artsen nog wat doen?’’ vroeg Lotte.
‘’Nee Lotte, het is al te laat,’’ antwoordde ik.
‘’Dus nu is hij volledig blind?’’ vroeg Mandy.
‘’Zijn rechteroog was al bijna blind. Hij kan het donker en licht nog maar net onderscheiden, verder ziet hij niets. Hij kon nog wat zien met zijn linkeroog maar nu niet meer.’’
Er viel even een stilte.
‘’En nu? Wat gaat er gebeuren?’’ vroeg Anna.
Ik staarde naar mijn koffiemok en zei niets.
‘’Jij weet het, of niet?’’ zei Mandy die mijn hand pakte.
Ik knikte. ‘’Ja, ik weet het wat er gaat gebeuren.’’
‘’Wil je dat aan ons vertellen?’’ vroeg ze zacht.
Ik zweeg even, keek iedereen beurtelings aan en sloot mijn ogen. ‘’Euthanasie.’’

‘’Wát?’’ riep Anna geschrokken uit. ‘’Dat meen je toch niet? Je moet hem tegenhouden!’’
Ik reageerde niet.
‘’Wat? Je gaat hem helemaal niet tegenhouden?’’ vroeg ze indringend. Ze klonk boos.
Ik keek naar beneden en schudde mijn hoofd. ‘’Nee, dat klopt.’’
‘’Waarom niet?’’
‘’Omdat ik hem begrijp,’’ zei ik zacht.
Ze schudde resoluut haar hoofd. ‘’Wil je soms zeggen dat je hetzelfde zou doen?’’
Ik keek haar indringend aan. ‘’Toen wel, ma…’’
Anna onderbrak me: ‘’Wat the fuck?’’
‘’Dat meen je niet, Danny,’’ piepte Elise een beetje geschrokken. Lotte haar ogen waren heel groot en ze kon geen woord uitbrengen.
‘’Maar nu niet meer, meiden, toen ik jong was, had ik altijd gezegd dat ik niet wil leven als ik blind ben. Alleen blind of alleen doof is oké, maar beide? Nee, dat lijkt me geen leven. Maar nu ik getrouwd ben met mijn lieve vrouw, een geweldige vriendengroep heb en dat ik later misschien vader word, wil ik geen euthanasie nemen als ik blind word. Ik wil jullie en mijn toekomstige kinderen niet zomaar achterlaten. Voor Joost is het anders. Hij is alleen. Natuurlijk heeft hij vrienden en familie. Maar hij heeft geen echte vrienden waar hij wekelijks contact mee heeft. Hij heeft geen vriendin of vrouw. Hij leeft bijna altijd alleen. Hij heeft me altijd gezegd dat hij niet meer wil leven als hij helemaal blind wordt. En ik kan hem geen ongelijk geven.’’
‘’Nou, laat hem dan hier ergens wonen en we gaan zorgen dat hij bijna nooit alleen is,’’ zei Anna vastberaden.
Ik keek haar aan. ‘’Waarom had je dit eerder niet gedaan? Waarom nu pas?’’
Ze opende haar mond maar deed hem weer dicht. Ze had er daar geen antwoord op.
‘’Ik ga vanavond naar hem toe. Ik blijf daar een paar dagen slapen bij Sanne, het zusje van Joost,’’ zei ik uiteindelijk.
‘’Ik ga mee,’’ zei Mandy beslist.
Ik keek haar aan. ‘’Nee Mandy, ik ga er alleen heen. Joost is op dit moment niet echt spraakzaam. Hij wil met niemand praten, met mij ook waarschijnlijk niet. Het is niet handig dat hij te veel aandacht krijgt, anders wordt hij er alleen maar gek van.’’
Ze keek me vertwijfelend aan.
‘’Ik meen het echt, Mandy. Ik red me wel.’’

Irene, Kim en Elise waren weer aan het werk.
Anna stond ineens vlak voor me en gaf me een dikke knuffel. ‘’Mocht je iets van me nodig hebben, laat het me weten.’’
‘’Dat zal ik doen, dank je wel.’’
De deurbel klonk, de klant was binnen gelopen. Ze gaf me een snelle zoen en verdween naar de winkel.
Lotte omhelsde me liefdevol. ‘’Ik vind het zo erg voor Joost,’’ fluisterde ze. ‘’WIl je tegen hem zeggen dat ik aan hem denk?’’
‘’Dank je wel, lieve Lotte. Dat zal ik doen.’’ Ze gaf me een zoen op mijn wang en liet Mandy en mij alleen.
Mandy pakte mijn hand en keek me droevig aan. ‘’Weet je zeker dat ik niet met je mee ga?’’
Ik knikte. ‘’Ja, dat lijkt me wel het beste. Ik denk dat Joost op dit moment niet zo vriendelijk is. Misschien zelfs boos.’’
‘’Laat mij je anders naar Zeeland brengen,’’ stelde ze voor.
Ik schudde mijn hoofd. ‘’Dat is niet nodig. Ik ga gewoon met de trein.’’
‘’Gaat hij het echt doen? Euth…’’ Ze durfde het woord niet uit te spreken.
Ik knikte ernstig. ‘’Ja, dat gaat hij doen.’’
Ze schudde zachtjes haar hoofd. ‘’Dat kan hij toch niet laten doen?’’
‘’Sorry Mandy, maar als je logisch nadenkt, dan moet je het toch wel begrijpen.’’
Ze zuchtte diep. ‘’Ja, ik weet het. Maar ik vind het zo erg voor hem. Dat verdient hij niet. Misschien hadden we vaker bij hem op bezoek moeten komen.’’
‘’Hey lieverd,’’ zei ik serieus. ‘’Zo moet je niet denken.’’
‘’Sorry.’’
We omhelsden elkaar stevig. ‘’Beloof me één ding,’’ fluisterde ze zacht. ‘’Als je mij nodig hebt, bel of app me, dan kom ik meteen naar je toe.’’
Ik verbrak de knuffel om haar in haar ogen te kijken. ‘’Dat zal ik doen, Mandy.’’
Ze gaf me een korte zoen. ‘’Wil je naar huis?’’
Ik schudde mijn hoofd. ‘’Nee, ik ga even werken in het kantoor. Maar ik wil wel eerder naar huis. Ik wil rond zes uur in de trein zitten. Dan ben ik ongeveer kwart over acht in Middelburg. Daarna ga ik met Sanne even bij Joost langs.’’
Ze knikte begrijpend.

Half vijf waren Mandy en ik thuis. Ze ging eten voor me maken en ik dook onder de douche. Daarna pakte ik de tas in voor een paar dagen in Middelburg. Ik werkte de avondmaaltijd naar binnen en daarna was het tijd om te vertrekken. Mandy liep met me mee naar de bushalte. Toen ze in de verte de bus zag naderen, pakte ze mijn hand. ‘’Lieverd, bel je mij vanavond?’’
‘’Dat zal ik doen, schoonheid.’’
“Heel veel sterkte, Danny.’’
‘’Het komt wel goed met me maar met Joost weet ik het niet.’’
Ze gaf me een intieme zoen en ik keek in haar ogen. Ze vond het niet leuk dat ze niet mee ging. Het was wel het beste dat ik alleen ging.
De bus stopte bij de bushalte.
‘’Bel me,’’ zei ze toen ze mijn hand losliet.
‘’Beloofd Mandy, het zal wel ergens in de late uren zijn,’’ zei ik en stapte de bus in.

De trein was helemaal vol maar gelukkig had ik de plek bij het raam kunnen veroveren. Ik staarde roerloos naar buiten terwijl mijn gedachten overuren draaiden. Het ging pittig worden in Middelburg. Joost zal zich ongetwijfeld op iedereen afreageren. Ook op mij. Ik nam hem niets kwalijk want ik wist hoe verschrikkelijk het was. Ik was heel benieuwd naar vanavond. De reis naar Middelburg verliep zonder problemen. Op het perron wachtte Sanne op me. We gaven elkaar een knuffel. Ze was zichtbaar aangeslagen. We liepen eerst naar haar auto. Toen we in de auto zaten, vroeg ik aan haar: ‘’Gaat het, Sanne?’’
Ze schudde haar hoofd. ‘’Nee, het gaat niet zo goed met Joost. Hij is sinds vanmiddag weer thuis maar hij wil met niemand praten. Hij had tegen me geschreeuwd. Ik weet niet wat ik moet doen.’’
‘’Daar was ik al bang voor,’’ zei ik ernstig.
Ze keek me aan. ‘’Hij wil zo snel mogelijk een afspraak maken bij de huisarts voor euthanasie. Ik heb geprobeerd om hem te overtuigen om een paar dagen te wachten zodat hij dit eerst even kan verwerken.’’ Ze zuchtte diep.
‘’HIj heeft een fikse tegenslag gekregen. Het is een harde klap voor hem. Hij denkt op dit moment niet helder na. We gaan kijken of ik met hem kan praten.’’
‘’Ik hoop het dat het lukt,’’ mompelde ze terwijl ze haar auto startte.

Sanne parkeerde de auto voor het huis van Joost. Bij de voordeur zei ze: ‘’Danny, we moeten op de vloer stampen om hem te laten weten dat we er zijn. Anders schrik hij zich kapot als we hem aanraken.’’
Ik knikte begrijpend. ‘’Hoe zit het met zijn oog. Heeft hij pijn?’’
‘’Dat weet ik niet. Hij laat in ieder geval niets merken. Volgens de arts kan de pijn binnen enkele dagen verdwijnen.’’
Ik knikte.
We stapten naar binnen. Alles was donker. Logisch, waarom zou hij het licht aan doen als hij niks kon zien. In de woonkamer knipte Sanne het licht aan en we zagen hem daar op de bank zitten. Roerloos en verloren. Er ging een scheut van pijn door mijn lichaam. Verdomme, hij zag er verschrikkelijk uit. Sanne zag mijn blik en knikte om aan te geven dat ze het ook voelde. Ze stampte hard op de vloer. Joost hief zijn hoofd een klein beetje omhoog maar de rest van zijn lichaam bewoog niet. Ik had expres veel mijn geurtje op gedaan zodat hij kon ruiken dat ik er was. Omdat de kamer zo stil was, hoorde ik hem zacht snuiven. Dat was het teken dat hij wist dat ik er was.

Ik ging op de salontafel zitten tegenover hem. Zijn linkeroog hoorde onder het verband te zitten maar hij had het eraf gerukt en het lag op de grond. Ik keek in zijn ogen en kon niet zien of hij me aankeek. Dat was best eng. Héél voorzichtig raakte ik zijn hand aan. Hij reageerde niet dus ik pakte zijn beide handen voorzichtig. Ik hield zijn handen stevig vast en gebaarde: ‘’Ik ben het, Danny.’’
Hij zei niets. Ik keek Sanne aan die droevig terug keek.
‘’Ik vind het heel erg voor je,’’ gebaarde ik voorzichtig.
‘’Ach, kom je hier om medelijden te hebben? Rot toch op man,’’ snauwde hij recht in mijn gezicht.
Ik knipperde met mijn ogen en slikte een brok die in mijn keel zat, moeizaam weg. Dat was pittig maar ik liet me niet kennen. Ik hield zijn handen met vastberadenheid vast. ‘’Joost! Tien jaar geleden was je er voor mij, nu ben ik hier, om jou te helpen. Ik laat je niet stikken.’’
Hij hief zijn hoofd omhoog alsof hij recht in mijn ogen kon kijken. ‘’Er valt niets te helpen,’’ grauwde hij en hij rukte zijn handen los uit mijn greep. ‘’Geef mij gewoon een spuit en dan ben ik verlost van mijn kutleven. Ik wil dood. Ik wil rust!’’ schreeuwde hij.
Ik was in een standbeeld veranderd. Het was alsof dat ik aangereden werd door de vrachtwagen. Zoveel pijn voelde ik het voor hem. Ik wilde zijn handen weer pakken maar Sanne hield me tegen. ‘’Niet doen, Danny. Ik denk dat we hem meer tijd moeten geven. Het is te vers voor hem. Misschien moet hij er een nachtje over gaan slapen.’’
Ik knikte langzaam en kwam overeind.
‘’Ik ga even eten en drinken voor hem maken. Wil je de deken boven pakken?’’ vroeg ze aan me. Ik ging naar boven, trok de deken van het bed af en liep naar beneden. Ik legde de deken naast hem en zorgde ervoor dat de deken tegen zijn been aan kwam, zodat hij wist wat er naast hem lag. Hij verroerde zich niet en staarde wezenloos naar niets. Ik vloekte zachtjes. Wat moest ik doen? Hoe kon ik hem helpen? Hij zat daar gewoon stil op de bank. Sanne had gelijk, hij moest een nachtje gaan slapen. Misschien was hij morgen wat rustiger. Morgen een nieuwe poging doen.

Sanne had een bord met boterhammen met pindakaas op de salontafel gezet. De geur van pindakaas was sterk. Naast het bord had ze een kopje koffie gezet. Aan de andere kant van het bord had ze aantal blikken bier en chips neergezet Joost hief zijn hoofd op. ‘’Oh, gaan jullie mij verzorgen? Omdat ik nu niets meer kan doen, zeker? Ga toch weg man, laat met me gewoon rust!’’ snauwde hij.
Ze keek geschrokken naar haar broer en stond op het punt om te gaan huilen. Ik omarmde haar. ‘’Kom Sanne, we laten hem vanavond met rust. We komen morgen terug.’’
Ze stampte hard op de vloer. ‘’Dat is om te laten weten dat we gaan vertrekken.’’ Ze wilde het licht uitdoen maar ik hield haar tegen. ‘’Laat het maar aanstaan.’’

De hele rit naar het huis van Sanne was het stil. Ze had tranen in haar ogen. Mijn gedachten spookten door mijn kop. Ik was even niet in staat om wat te zeggen. We kwamen aan bij het huis van Sanne. Ik begroette Koen, de man van Sanne. Ik nam zuchtend plaats op de bank.
‘’Wat wil je drinken, Danny?’’ voeg Sanne.
‘’Ik kan wel wat sterkers gebruiken. Hebben jullie dat?’’
‘’Ik heb wel een fles whisky in de koelkast staan.’’
‘’Dat klinkt goed.’’
Ze gaf het glas whiskey aan me en ging naast haar man zitten. Ze zuchtte. ‘’Dat was me weer een dagje.’’
‘’Zeg dat wel,’’ mompelde ik.
‘’Maar ik vroeg me ineens af of het wel verstandig was om Joost alleen te laten,’’ zei ze bedachtzaam.
‘’Hij heeft tijd nodig. Hij denkt nu niet helder na. Hij heeft een enorme klap gekregen en hij moet dit even verwerken.’’
‘’Ja, ik weet het, Danny. Maar wat als hij zichzelf wat aan doet?’’
Er ging een koude rilling door mijn lichaam. ‘’Nee, dat zou hij nooit doen.’’
‘’Je zei het al: hij denkt niet helder na.’’
Ik was even stil maar schudde mijn hoofd. ‘’Nee, zo is hij niet. Dat geloof ik niet.’’
Sanne zei niets meer en leunde tegen haar man aan. Toen mijn glas leeg was, zette ik die terug op de tafel. Ik was moe. Het was een emotioneel dagje geweest. ‘’Sanne, wil je mij de logeerkamer laten zien? Ik wil graag even mijn vrouw bellen en dan ga ik slapen.’’
‘’Ja natuurlijk,’’ zei ze en stond op. Ik pakte mijn weekendtas. Omdat het huis nog onbekend voor mij was, had ik de hand van Sanne vast. Ze begeleidde me naar boven en liet de logeerkamer en de badkamer zien.
‘’Zou ik mogen douchen?”’
‘’Natuurlijk.’’ Ze vertelde me waar de alle spullen lagen. Toen ik van alles op de hoogte was, gaf ze me een knuffel. ‘’Fijn dat je hier bent, Danny.’’
‘’Natuurlijk ben ik er, Sanne. Hij is een van mijn beste vrienden. Ik laat hem niet zomaar in de steek, zeker niet wat hij allemaal voor me heeft gedaan.’’
Ze knikte en wenste me een goede nacht.

Ik dook snel onder de douche. Dat had ik even nodig. Niet veel later lag ik onder de deken en belde Mandy op. Ze nam onmiddellijk op. Het gezicht van Mandy verscheen op het beeldscherm. Maar ze was niet de enige. Anna, Lotte, Kelly en Elise waren ook op het beeld. Ik glimlachte een klein beetje. Het was fijn om hen weer te zien.
‘’Hallo, mijn lieve dames.’’
‘’Hallo,’’ riepen ze in koor.
Mandy nam het woord. ‘’Lieverd, je ziet er redelijk uit. Hoe ging het?’’
‘’Ik heb net een hete douche gehad. Dat deed me goed maar het was niet zo best gegaan bij Joost.’’ Ik vertelde elk detail hoe het gegaan was bij Joost thuis.
Er viel een ogenblik stilte. De meiden hadden er geen woorden voor.
Uiteindelijk zei Mandy: ‘’Dat was heftig, Danny. Dat moet heel veel pijn doen voor jou.’’
Ik knikte langzaam en voelde de ellende weer opkomen. ‘’Ja, dat doet pijn om hem zo te zien. Het ergste is dat ik hem begrijp. Ik zou misschien hetzelfde gereageerd hebben als hij. Maar het probleem is dat ik niet weet wat ik moet doen. Sanne ook niet. Maar we gaan morgen kijken of we met hem kunnen praten. Maar de beslissing over euthanasie staat hoe dan ook vast, denk ik. Op dit moment is Joost erg emotioneel en denkt niet helder na. Hij heeft de ergste klap waar hij al jarenlang bang voor was, gekregen. Hij moet dit verwerken maar het gaat niet zo best. We laten hem een nachtje slapen en we kijken morgen wel hoe het gaat.’’ Ik zuchtte en wreef in mijn ogen.
‘’Lieverd, gaat het wel met je?’’ vroeg Mandy.
‘’Ja, het gaat prima. Ik ben gewoon moe.’’
‘’Moet ik niet komen?’’
‘’Nee, dat is niet nodig, Mandy. Wel heel erg lief maar ik red me wel.’’

‘’Danny, ik heb een voorstel,’’ zei Mandy plots. ‘’We weten allebei dat Joost mij leuk vindt. Als hij nog een keer seks met me wil hebben, dan mag het van mij. Ik zat te denken of we misschien een weekendje weg gaan en dat hij alles mag doen wat hij wil. Ik ga proberen om al zijn wensen te vervullen.‘’ Ze keek opzij naar Anna en dan keek ze me weer aan. ‘’Als Joost Anna ook wil, gaat ze mee. Als hij iets anders wil, dan kan het ook. Anna en ik zijn bereid aan zijn laatste wensen te voldoen. Als hij het weekendje weg met ons ziet zitten, zorgen we ervoor dat hij het beste weekend van zijn leven krijgt.’’
Ik bleef stil. Het klopte inderdaad dat Joost Mandy erg leuk vond. Dat had hij ons niet verteld maar het was wel duidelijk. Ik kon het hem niet kwalijk nemen want Mandy was altijd lief voor hem geweest.
Ik knikte langzaam. ‘’Ik denk dat hij het wel leuk zou vinden. Als ik hem morgen aan het praten kan krijgen, zal ik het hem vragen. Heel lief dat jullie dit willen doen voor hem.’’
Ik onderdrukte een geeuw.
‘’Lieverd, ga maar lekker slapen. We bellen morgen weer. Heel veel sterkte morgen. Als je iets van ons nodig hebt, kan je altijd één van ons bellen,’’ zei Mandy.
Ik glimlachte. ‘’Dank jullie wel. Ik vond het fijn om jullie weer te zien. Welterusten voor straks. Ik hou van jullie allemaal.’’
‘’Wij ook van jou,’’ riepen ze in koor.
Ik legde mijn telefoon weg en ging liggen. Hopelijk kon ik vannacht slapen.

De nacht was rampzalig. Ik had nauwelijks kunnen slapen. Ik kon alleen maar aan Joost denken. Ik vond het zo erg voor hem. Hij was aardige en vrolijke man. Maar hij kreeg veel tegenslagen in zijn leven, veel meer dan ik. Toch probeerde hij er altijd het beste van te maken. Maar nu was het afgelopen. Hij was het gewoon zat en ik begreep hem.
Maar ik was zelf ook bang. Want elke keer als ik hem aankeek, dacht ik voortdurend dat ik dit ook kon krijgen. Dat was niet echt leuk. Maar ik moest er voor mijn vriend zijn. Hij had mijn steun nodig. Ik voelde me ook verplicht om te helpen omdat hij er vroeger voor mij was geweest. En hij was mijn vriend en ik wilde hem helpen.
Toen het daglicht door de gordijnen scheen, besloot ik toch maar uit bed te gaan. Ik kon toch niet slapen. Sanne zat aan de tafel in de keuken en had wallen onder haar ogen.
‘’Heb je wel wat kunnen slapen?’’ vroeg ik.
‘’Geen seconde,’’ zuchtte ze. ‘’Koffie?’’

Om tien uur gingen we naar Joost. Ik voelde de spanning in mijn lichaam toen ik voor het huis van Joost stond. Sanne zat ook niet lekker in haar vel. Maar we gingen naar binnen. Joost lag op de bank te slapen. De woonkamer was een puinhoop geworden. De bier blikken lagen verspreid op de grond. De bank was vies geworden door de kruimels van chips. Het was wel een goed teken dat hij gegeten en gedronken had. En hij had geen rare dingen gedaan in de afgelopen nacht. Sanne was zichtbaar opgelucht en begon de troep op te ruimen zonder Joost wakker te maken. Ik had weer trek in koffie en verdween naar de keuken.

Het had even geduurd maar iets na half één in de middag werd Joost eindelijk wakker. Hij kreunde lang en ging rechtop zitten. Sanne en ik keken hem gespannen aan.
‘’Moeten we op de vloer stampen?’’ vroeg ik aan haar. Ze schudde haar hoofd. ‘’Niet nodig, hij ruikt de koffie.’’
Joost kwam overeind. Sanne stond ook op. Alsof hij haar gedachten kon lezen, zei hij met een grom: ‘’Waag het niet om mij te helpen, Sanne. Ik red me prima!’’ Beduusd ging ze weer zitten. Hij verdween naar de gang, waarschijnlijk naar het toilet. Niet veel later kwam hij terug en ging op de bank zitten. Hij zag er slordig uit maar dat deerde hem niet. Hij tastte met zijn handen op de tafel, waarschijnlijk op zoek naar het drinken. Sanne had alles opgeruimd.
‘’Haal maar koffie voor hem, Sanne. Ik ga een poging wagen,’’ zei ik terwijl ik opstond.
Ik ging naast hem zitten. Hij verstijfde meteen en zuchtte diep. Ik kon zijn irritatie bijna voelen. Daarna ging ik tegenover hem op de salontafel zitten. Ik pakte voorzichtig zijn handen. Gelukkig protesteerde hij niet.
‘’Goed geslapen?’’ vroeg ik in gebarentaal.
Hij haalde onverschillig zijn schouders op. Ondertussen was Sanne snel terug gekomen met koffie. Ze wilde het gesprek niet missen.

‘’Hebben jullie mijn huisarts al gebeld voor een afspraak?” vroeg Joost emotieloos. Ik knipperde met mijn ogen en keek naar Sanne. Ze keek droevig.
‘’Dat hebben we nog niet gedaan,’’ antwoordde ik in gebarentaal.
‘’Wat doen jullie dan hier?’’ snauwde hij.
Ik gromde zacht en hield zijn handen stevig vast. ‘’Joost! Wil je eerst niet afscheid nemen van je familie en je vrienden? Er zijn mensen die om jou geven. Heb je ook geen wensen die je nog wil laten vervullen?’’
‘’Jullie zijn de enige die om mij geven. Anderen zijn gewoon kennissen voor mij. Het zijn aardige mensen maar ze vragen me nooit of we samen iets leuks gaan doen. Ik was altijd de degene die het moest vragen. Zij nooit. Alsof ze liever niet met mij wilden afspreken. Jij en Sanne zijn de enigen waarmee ik echt contact heb. Verder niemand. Dus ik heb geen groot afscheid nodig. Ze merken vast niet eens dat ik dood ben.’’
Bij die laatste zin van hem voelde ik een steek in mijn buik. ‘’Heb je nog wensen?’’
‘’Ik heb wel één wens en dat is dat ik zo snel mogelijk dood ga.’’ Zijn stem was koud en kil.
Er ging een koude rilling over mijn rug. ‘’Verdomme, waarom doe je dat zo?’’
Joost hief zijn hoofd omhoog. ‘’Ik ben er klaar mee, Danny. Echt helemaal klaar mee. Ik heb altijd geprobeerd om positief te zijn. Maar ik krijg alleen maar tegenslagen in mijn leven. Wat bereik ik er dan mee als ik positief blijf doen? Ik ben niet ongelukkig maar ook nooit gelukkig geweest. Mijn leven is normaal, eigenlijk saai. Mijn droom was dat ik een leuke vrouw zou ontmoeten maar dat is nooit gebeurd. Ik was altijd positief maar het werkte blijkbaar niet. Wat doe ik dan verkeerd? Ik doe niemand kwaad maar ik krijg alleen maar tegenslagen. Waarom? Heb ik dat verdiend? Danny, het is gewoon op. Ik ben er klaar mee. Ik wil rust. Afscheid nemen of wat dan ook, kan me fucking niet schelen,’’ zei hij met harde stem.

Ik liet zijn handen los. Ik had daar geen antwoord op. Want ik wist precies hoe hij zich voelde. Want dat gevoel had ik ook toen ik jong was. Ik wist hoe vreselijk het was.
Plotseling stond Joost op. ‘’Ik ga douchen. Als ik terug ben, zijn jullie weg. Maar als jullie terugkomen verwacht ik dat jullie mijn huisarts gesproken hebben.’’ Hij verdween zonder iets te zeggen.

Ik staarde verslagen naar de grond. Ik wist niet meer wat ik moest doen. Ik wilde hem zo graag helpen maar hoe? Sanne legde haar hand op mijn rug. ‘’Kom Danny, we gaan naar huis.’’ Moeizaam kwam ik overeind en liep met haar mee. De hele rit naar Sanne’s huis was doodstil. Ik had nog steeds een brok in mijn keel. Toen we thuis kwamen, zei ik tegen haar dat ik even wilde slapen. Ik was doodmoe. In mijn logeerkamer stuurde ik Mandy een bericht dat het weer mislukt was. Toen ik mijn telefoon weg wilde leggen, belde ze me op.
‘’O, lieverd!’’ riep Mandy geschrokken. ‘’Wat zie je er vreselijk uit.’’
Ik gromde zacht. ‘’Ik heb gewoon een slechte nacht gehad. Maar jeetje…’’ Ik viel even stil en vertelde het aan haar wat Joost zojuist tegen mij had gezegd.
‘’Wat vreselijk,’’ zei ze.
‘’Ja, ik heb geen idee wat ik moet doen, Mandy. Want ik begrijp hem volledig. Als ik in zijn schoenen stond, had ik ook hetzelfde gedaan.’’ Ik zuchtte diep en wreef in mijn ogen. ‘’Ik ga even slapen, Mandy, ik ben moe.’’
Ze keek me medelevend aan. ‘’Is goed, lieverd. Ga maar even lekker slapen.’’
‘’Dank je wel, ik hou van je, Mandy.’’
‘’Ik ook van jou, lieverd.’’
De verbinding werd verbroken. Ik ging op bed liggen en was vrijwel meteen in slaap gevallen.

Ik werd wakker en merkte dat ik de kleren aanhad. Huh? O ja, ik had een dutje gedaan. Ik checkte even mijn telefoon. Ik had twee en half uur geslapen. Ik stapte het bed uit, deed het gordijn open en keek naar buiten. Het was helder weer buiten. Mijn gedachten waren meteen bij Joost. Misschien had hij gelijk. Het was over voor hem. Hoe pijnlijk het ook was, maar hij had gewoon gelijk. Zijn leven was veel zwaarder geweest dan het mijne. Ik had veel meer geluk gehad dan hij. Ik had een vrouw en een hechte vriendengroep. Misschien werd ik binnenkort vader. Joost woonde altijd alleen in zijn huis. Hij had nooit een relatie gehad. Zelfs op de basisschool had hij ook nooit vriendjes gehad. Soms snapte ik het gewoon niet. Hij was altijd vrolijk en vriendelijk. Waarom zag niemand iets in hem? Omdat hij zeer slechtziend en doof was? Ik schudde mijn hoofd. Ik kon me goed voorstellen dat hij er op dit moment helemaal klaar mee was. Zeker nu hij volledig blind geworden was. Misschien moesten we toch met de arts bellen over euthanasie. Ik grimaste bij deze gedachte. Maar Joost wilde dat. Ik moest met Sanne praten.

Er werd op de deur geklopt. ‘’Kom maar binnen, ik ben wakker.’’
De deur ging open en ik keek met grote ogen. Mandy stond bij de deuropening. Ik voelde de ellende ineens weer opkomen. Ze liet haar tas los, liep op me af en omhelsde me stevig. Ik drukte mijn lichaam stevig tegen het hare aan en begroef mijn gezicht in haar nek. ‘’O Mandy, wat ben ik blij dat je hier bent,’’ kreunde ik.
Ze aaide mijn hoofd liefdevol. ‘’Ik weet het, lieverd.’’
We gingen op het bed zitten en ze keek me aan. ‘’Jij bent soms eigenwijs. Je had me moeten vertellen dat je me nodig had,’’ zei Mandy.
Ik lachte zachtjes. ‘’Sorry.’’
‘’Gaat het wel met je?’’
Ik knikte. ‘’Ja, het gaat. Ik heb net gelukkig kunnen slapen. Maar het is wel heftig allemaal.’’
Ze pakte mijn hoofd met haar hand en haar duin streelde mijn wang. ‘’Kom, we gaan naar beneden. Sanne maakt koffie.’’
We stonden op en ik greep haar beet. ‘’Dank je wel dat je toch gekomen bent. Ik vind het fijn dat je hier bent.’’
Ze gaf me een korte zoen. ‘’Dat weet ik,’’ fluisterde ze zacht. We gingen naar beneden.

In de woonkamer praatte ik Mandy bij wat er allemaal precies gebeurd was.
Sanne keek haar aan. ‘’Mag ik je iets persoonlijks vragen?’’
‘’Natuurlijk mag je dat doen,’’ antwoordde ze lief.
Sanne aarzelde een beetje. ‘’Het is een beetje een gevoelige vraag.’’
‘’Vraag maar gerust, Sanne. Ik kan het wel hebben.’’
Ze haalde diep adem. ‘’Mijn broer had me verteld dat hij eindelijk geen maagd meer was. Hij was de vrouw die het met hem gedaan had, zo dankbaar. Ik vroeg…’’ Haar stem stierf weg.
Mandy glimlachte breed. ‘’Sanne, de vrouw was ik inderdaad. Ik heb hem ontmaagd.’’
Sanne knikte langzaam. ‘’Misschien klinkt het een beetje gek maar ik wil je toch bedanken. Het heeft heel veel voor mijn broer betekend.’’
‘’Dank je wel, Sanne. Ik ben blij dat ik hem kon helpen. Dat verdient hij wel,’’ zei Mandy.
Sanne zette het kopje op de tafel en keek ons aan. ‘’Ik denk dat het het beste is dat jij mee moet gaan naar Joost, Mandy. Want ik denk dat hij… euhm…’’
Mandy onderbrak haar: ‘’Dat hij verliefd op mij is? Dat weten Danny en ik. Nou ja, we denken dat want hij heeft het ons nooit verteld maar het is wel duidelijk dat hij mij leuk vind.’’

Ik dacht na. Misschien had Sanne gelijk. Misschien wilde Joost wel praten als Mandy erbij was. Hij was altijd vrolijk als Mandy in de buurt was. Ik keek Sanne aan. ‘’Het is misschien niet zo’n slecht idee. Mandy, zou je dat willen doen?’’
‘’Natuurlijk wil ik mee, ik wil hem helpen!’’ antwoordde ze meteen.
‘’Maar Mandy, ik waarschuw je, hij kan behoorlijk onbeschoft doen,’’ zei Sanne serieus.
‘’Ik weet het, komt goed,’’ stelde ze haar gerust.
‘’Nou, laten we gaan?’’ vroeg ik.
Sanne opende haar mond, maar bedacht zich op tijd en schudde haar hoofd. ‘Oké, laten we gaan.’’
Mandy keek haar aan. ‘’Je wilt nog iets zeggen?’’
Ze schudde haar hoofd. ‘’Nee, laat maar, kom, we gaan.’’
‘’Sanne, je weet dat je alles aan ons kan vragen, hé?’’
Ze glimlachte flauwtjes. ‘’Ik weet het, maar het is eigenlijk een beetje belachelijk. Laat maar.’’ Sanne stond op maar Mandy bleef op de bank zitten en keek haar indringend aan. ‘’Vertel het maar.’’
Ze zuchtte diep en ging rustig weer zitten. ‘’Nou, ik dacht… euhh… Als hij… ehmm… als hij nog wensen heeft… voordat hij… euhm…’’
Mandy legde haar hand op het been van Sanne. ‘’Ik heb het al voorgesteld aan Danny. Als Joost nog een keer seks met mij wil hebben, dan mag het van mij.’’ Sanne keek haar lang aan en knikte langzaam.
Mandy glimlachte een klein beetje. ‘’Mijn vriendin Anna gaat ook waarschijnlijk mee.’’
De ogen van Sanne werden groot van verbazing. ‘’Anna? Heeft mijn broer ook seks gehad met haar?’’
Mandy knikte glimlachend.
‘’Dat heeft Joost nooit aan mij verteld. Wie is Anna eigenlijk?’’
‘’Wacht, ik zoek een foto van haar,’’ zei ik terwijl ik op mijn telefoon zocht. Ik zocht naar de meeste uitdagende foto van Anna. Ik toonde die aan Sanne. Haar ogen puilden bijna uit haar kassen. ‘’Mijn hemel, heeft hij het echt gedaan met haar? Zij is behoorlijk…’’
‘’Sexy?’’ maakte ik grijnzend haar zin af.
Ze lachte wat ongemakkelijk en knikte.
Mandy vertelde in het kort hoe en wanneer het gebeurd was.
‘’Wow,’’ kon Sanne alleen maar uitbrengen. We moesten lachen om haar blik. ‘’Maar zullen we gaan?’’ vroeg ik uiteindelijk.

We stonden bij het huis van Joost. Ik keek Mandy vragend aan. Ze knikte, ze was er klaar voor…