'Mama was echt mooi, hé, papa?' Voor de zoveelste keer staat Jolien bij de buffetkast waarop de ingelijste foto van Anneleen staat. Zo doet ze dat al jarenlang, minstens een keer per week - en dan nog wanneer ik het zie. Misschien doet ze het wel elke dag? Ze blijft nog wel een minuut lang naar het lieve aangezicht kijken van de vrouw die ze zich nog wel herinnert, al is ze altijd bang dat die herinnering samen met haar kindertijd zal vervagen en verdwijnen. Vandaar zonder twijfel de obsessie om die foto te koesteren.

Ze plaatst hem terug en zucht diep. Dan keert ze zich naar me toe en ik zie hoe twee tranen langzaam over haar blozende wangen biggelen. 'Het is toch waar, papa? Mama was zooo mooi...'

'Dat was ze zeker, schat. Ze was de mooiste vrouw die ik ooit heb gezien. Maar gelukkig zie ik elke keer als ik jou zie iets van mama. Je lijkt heel erg op haar, zeker toen zij jouw leeftijd had.'

'Kende je haar toen al?'

'Zeker, liefje, we kenden elkaar al van toen we klein waren. We woonden immers vlak bij elkaar. En er waren buiten ons geen kinderen van onze leeftijd in de buurt. Dus was het niet meer dan normaal dat we van jongs af aan met elkaar speelden.'

Jolien kijkt me met een onzekere blik aan. Ik vermoed dat ze me iets wil vragen, maar het niet goed durft. Ze begint te blozen.

'Is er iets dat je dwars zit, liefje? Je hoeft niet verlegen of bang te zijn, dat weet je toch. Is er iets gebeurd misschien?'

Ze blijft aarzelend voor zich uitkijken en wordt nog wat roder. Ze pulkt met haar vingers aan haar trui. Ze kijkt me niet aan wanneer ze eindelijk durft iets te zeggen.

'Oom Jan zegt dat mama zijn zus was,' brengt ze er stamelend uit.

Het kon natuurlijk niet uitblijven dat ze er ooit zou achter komen. Hoewel we toen bleek dat Anneleen zwanger was aan de andere kant van het land waren gaan wonen, waar niemand het wist of te weten zou komen, moest het toch een keer uitkomen. Ik had het Jolien zelf willen zeggen, heel binnenkort zelfs, nu ze flink in de puberteit was gekomen.

Afgelopen zaterdag, op het huwelijksjubileum van Anneleens ouders, waar ik niet echt naartoe wilde, maar waar ik ook niet onderuit kon, heeft Jan dus aan Jolien verklapt dat zijn zus en ik nicht en neef waren. Dat haar moeder mijn nicht was. Waar was dat voor nodig? Er was destijds, toen Anneleen zwanger was, door onze ouders zo duidelijk overeengekomen dat het nooit of nimmer ter sprake zou komen. Die achterbakse jongere broer van haar moest, om wie weet wat voor redenen, zijn kleine nichtje wat gaan vertellen! Jolien is oud genoeg om te beseffen dat een huwelijk tussen neef en nicht niet iets gewoon is. Maar wat Jan niet weet en wat mijn vader of de moeder van Anneleen nooit hebben geweten, is dat Anneleen in feite mijn halfzus was...

--- --- ---

Afgelopen jaar, rond deze tijd, is mijn moeder overleden. Op haar sterfbed heeft ze het me opgebiecht. Ze zei dat ze een passionele relatie had met haar schoonbroer, Dré, Anneleens vader. Uit dat overspel ben ik dan voortgekomen, zal ik maar zeggen. Ik ben dertien maanden na Anneleen geboren.

Mama vertrouwde me in tranen toe dat ze, net als haar zus, zo graag ook een kind wou, maar dat het met de man die ik altijd mijn vader heb genoemd, nooit was gelukt. Toen ze zag wat voor een mooi kind haar schoonbroer bij haar zus had gemaakt, heeft ze het zo aan boord gelegd dat ze hem wist te verleiden. Nu, zo moeilijk zal dat niet geweest zijn, want mijn moeder was een geweldig mooie vrouw, in ieder geval veel mooier dan haar zus die spichtig mager was en er ouder uitzag dan ze was. Mijn moeder had de aard naar haar eigen moeder: weelderige vormen, blozend gelaat, helderblauwe ogen en prachtige, lange benen. Het zal voor Dré, haar schoonbroer, niet moeilijk geweest zijn om voor de avances van mijn moeder te zwichten... Door moeders biecht op haar sterfbed (ze leed al twee jaar aan kanker), wist ik dus plotseling dat ik niet met mijn nichtje, maar met mijn halfzus samengeleefd had en er een kind mee had!

Ik vroeg mama waarom noch zij, noch oom Dré mij of Anneleen dat nooit hadden gezegd. 'Dré en ik waren overeengekomen dat niemand het ooit te weten zou komen,' zuchtte ze, 'en trouwens, wat konden we nog doen? Anneleen was toch al in verwachting van jou. Het enige wat we toen konden doen, was bidden dat alles goed zou gaan met het kind... dat het... je weet wel...'

'Nu, mama, dat is dus echt wel meegevallen. Jolien is een pracht van een meisje. Alles aan haar is normaal.'

'Dat was een opluchting voor mij en voor Dré,' zei mijn moeder; 'maar we hadden al van voor haar geboorte besloten dat jullie zo ver mogelijk van bij ons moesten gaan wonen. Niet alleen voor wat de familie en de buren achter onze rug of in ons gezicht zouden zeggen, maar ook voor onszelf. Dat hadden we natuurlijk nooit durven denken, dat jij en Anneleen verliefd zouden worden op elkaar...'

Alhoewel ik serieus geschokt was door haar bekentenis, kon ik mama toch verzekeren dat Anneleen en ik een ongelooflijk goed koppel waren geweest en dat ik nog elke dag, elk uur en elke minuut aan Anneleen dacht. Dat ik er geen seconde aan dacht ooit een andere vrouw te nemen. Dat Jolien mijn oogappel was en dat ik me geen beter en mooier gezelschap kon indenken.

'Jolien is inderdaad een knappe meid,' zuchtte mijn moeder, 'en wanneer ik jullie samen zie.. tja... ik heb mijn ogen niet in mijn zak, hé... Soms denk ik dat ze veel te veel op Anneleen lijkt om goed te zijn.'

Ik dekte mama toe, gaf haar een innige zoen op de wangen en verliet het ziekenhuis in de wetenschap dat het de laatste keer was dat ik haar in leven zag. Terwijl ik met de auto naar huis reed, had ik genoeg tijd om over die laatste woorden van mama na te denken: 'Soms denk ik dat ze veel te veel op Anneleen lijkt om goed te zijn.' Het kon niet anders of daar had ze mee bedoeld dat ze dacht of vreesde dat ik...

Haar woorden maakten een diepe indruk op mij. Toen ik na die lange autorit thuiskwam, lag Jolien in de tuin te zonnebaden. Haar gelijkenis met Anneleen trof me nog meer dan ooit. Zo had Anneleen ook op die ligstoel gelegen, in haar rode bikini, met regelmatig het bovenstukje achter haar schouders gegooid. En al was Joliens bikini lichtgroen en bezaaid met een print van rode en gele bloempjes, ook zij had nu, net als haar mama zo vaak had gedaan, haar bovenstukje uitgetrokken. Het lag naast haar in het gras. Het was aangenaam warm, de zon zat achter lichtende wolken, het liep tegen zeven uur aan en ze was in slaap gevallen. Ze moest al wel regelmatig op die manier gezonnebaad hebben, want haar bovenlijf was egaal gebruind. Terwijl ze daar zo lag, was van een welving van haar borst in het geheel niets te zien. De tepelhoven waren iets donkerder dan de huid eromheen en alleen de donkerroze tepeltjes die rechtop stonden, lieten zien dat dit het bovenlijf van een meisje was. Ze was klein voor haar leeftijd, anderhalve meter schat ik, en ze zou wel zo licht zijn als een pluimpje. Haar ribben tekenden zich opzij af terwijl ze slapend ademde. Haar benen waren lang in verhouding tot haar romp, zoals dat nu eenmaal bij die leeftijd past. Het was voor het eerst dat ik haar zo zag. Ik had alle moeite van de wereld om mijn ogen van haar af te wenden.

Ze had me niet horen aankomen en ik liep voorzichtig het huis in. Het grote raam stond open en ik ging zo geluidloos mogelijk de keuken in om te zien wat ik voor het avondmaal kon klaarmaken. Eens ik goed en wel bezig was met potten en pannen, kwam Jolien binnen trippelen. Ze had haar bovenstukje, dat eigenlijk niet veel meer dan haar tepels bedekte, weer omgedaan. Ze gaf me een zoentje op de wang. Ze vroeg naar oma en ik zei haar onverbloemd dat oma helaas de volgende dag niet zou halen. Ze liep naar de woonkamer en kwam terug met de foto van Anneleen.

'Ik heb het mama verteld, van oma,' fluisterde ze, 'ik vertel mama alles, dan weet ze dat ik altijd aan haar blijf denken.'

Dat is een jaar geleden. Anneleen zal volgende maand al zes jaar niet meer bij ons zijn. Met mijn vader en met de familie van Anneleen hebben we nooit veel contact meer gehad. Anneleen en ik hadden ons aan de afspraak gehouden en onze ouders ook. En nu moest die domme broer van Anneleen zo nodig aan Jolien vertellen dat ze de dochter was van nauwe bloedverwanten... Het enige wat ik nu nog kon hopen, was dat Jolien nooit te weten zou komen dat haar moeder de halfzus van haar vader was... Maar dat zou nooit gebeuren. Mijn moeder had het me op haar sterfbed toegefluisterd en Dré zou zwijgen als een graf. Hij had er nooit tegen mij over gezinspeeld.

--- --- ---

'Ja, lieverd,' zeg ik, 'het is waar. Mama en ik waren nicht en neef. Maar we waren zo verliefd op elkaar dat we op een bepaald ogenblik niet anders konden dan een kindje maken. En dat ben jij. Jij bent een echt liefdeskind, weet je dat? Je was mama's oogappel en je bent mijn eigen, kleine prinsesje. En... maakt dat voor jou iets uit?'

'Nee, of toch... ik weet het niet echt. Ik had het liever niet geweten, denk ik.'

'Nou, ik zou het je binnenkort toch zelf verteld hebben, hoor. Je bent er groot genoeg voor. Ik vind het dom van Jan om dat aan jou te zeggen. Ik vind dat ik dat had moeten doen. Maar ja, gedane zaken nemen geen keer... Het enige dat ik je zeggen kan - en dat meen ik uit de grond van mijn hart - is dat onze liefde voor elkaar oneindig veel sterker was dan wat er over ons gedacht of geroddeld werd. En hier, ver weg van de familie, wist niemand ervan. We waren ook niet getrouwd, dus zijn er hier ook nooit vragen geweest.'

'De mama van Linde vroeg me onlangs waarom jij nog altijd geen nieuwe vriendin hebt,' zegt Jolien, 'dat vond ik echt wel vervelend. Ik heb er over nagedacht en nu vraag ik me ook af waarom. Ik zou er niets mee inzitten, hoor, papa. Maar het zou wel een leuke stiefmoeder moeten zijn, niet eentje zoals in de sprookjes, met een lelijke dochter die ze dan voortrekt op mij.'

Ik schiet in de lach: 'Lieve Jolien, waarom zou ik naar een andere vrouw zoeken? Ik kijk niet eens naar vrouwen, dat moet je toch weten. Ik heb jou, schat. Er is niemand op de wereld die ik liever zie dan jou. Kom...' Ik stap op haar toe en neem haar in mijn armen. Ze slaat haar armen om me heen en drukt haar hoofd tegen mijn borst.

'Dat weet ik wel, papa,' zucht ze, 'ik zie jou ook graag. Voor mij is er ook niemand op de hele wereld dan jij.'

We blijven minutenlang dicht tegen elkaar staan. Ik voel dat ze me niet wil loslaten en ik heb er ook geen enkele behoefte toe. Ik druk mijn gezicht in haar dunne, blonde haar dat geurt naar shampoo en huid. Wat ik niet wil, is dat ze zou voelen dat ik een erectie krijg. En wat ik nog minder wil, is dat ze zou weten wat ik in het afgelopen jaar allemaal over haar heb gefantaseerd...

--- --- ---

Na de dood van mijn moeder bleven de laatste woorden die ze me zegde voortdurend door mijn hoofd spelen: 'Soms denk ik dat ze veel te veel op Anneleen lijkt om goed te zijn.' Mama kende de passionele liefde die zich niet aan regels kon houden. Ze was tot over haar oren verliefd geweest op haar schoonbroer. Het was niet louter om dat kind geweest, al wilde ze dat natuurlijk ook. Ik dacht erover na en legde stukjes van de familiepuzzel bij elkaar: ja, zo lang ik me herinner was Dré een echte huisvriend die op elk moment kwam binnenlopen en soms een hele namiddag bij mama zat te babbelen. Soms zei mama dan dat ik met Anneleen mocht gaan spelen tot het avondeten klaar was. Dan spurtte ik de straat over en daar vond ik dan Anneleen in haar eentje, want haar mama (de zus van mijn moeder dus) werkte voltijds in de conservenfabriek in het dorp. Haar papa, Dré (en dus mijn echte vader) was een zelfstandige elektricien en kon meestal zijn werkuren zelf regelen. Vandaar dus dat hij heel wat tijd met mama kon doorbrengen terwijl mijn zogezegde vader als chef in een atelier werkte.

Het heeft altijd geklikt tussen Anneleen en mij. Zoals ik zegde: er waren geen andere kinderen van onze leeftijd in onze straat en we woonden tamelijk afgelegen. En wat doen kinderen, naast alle andere spelletjes die ze aangeleerd krijgen of zelf verzinnen? Ja, natuurlijk, er werd al snel en heel dikwijls 'vadertje en moedertje' en vooral 'doktertje' gespeeld. Dat we er zeker van konden zijn om nooit gestoord te worden, maakte dat het zo natuurlijk ging. We hoefden geen schrik te hebben om betrapt te worden, al wisten we dat Anneleens mama ons een pak rammel zou geven als ze er op uit zou gekomen zijn. Maar dat we van Dré geen schrik moesten hebben, wisten we ook. En van Anneleens kleine broertje hoefden we niks aan te trekken: die was overdag bij een vrouw in het dorp, vlak bij de fabriek waar tante Ida werkte.

Op een keer was Dré zijn tabak vergeten toen hij 'op bezoek' was bij mijn mama. We waren druk bezig in de huiskamer. Anneleens onderbroekje lag op de vloer en zij lag op de sofa, met de beentjes mooi gespreid. Ik betastte nieuwsgierig haar spleetje. We gingen zo in ons spel op dat we Dré niet hadden horen binnenkomen. We schrokken natuurlijk allebei toen hij ineens naast ons stond, maar het enige wat hij lachend brulde was: 'Wel, wel, jullie doen het al even goed als grote mensen!' Hij nam zijn tabak van het salontafeltje en verdween.

Ik geloof dus echt dat mijn moeder en Dré hun leven lang met elkaar seks hebben gehad en meer nog: dat ze elkaar echt graag hebben gezien. Geen wonder, want mama's zus, tante Ida, was noch mooi, noch lief. Het was een echte zuurpruim en ik heb me altijd afgevraagd hoe het kon dat Anneleen zo mooi en lief kon zijn met zo'n moeder. En mijn vader dan, of ten minste de man die dacht mijn vader te zijn... Hij was en is nog altijd een goed mens, maar hij neigde altijd naar neerslachtigheid, had dikwijls hoofdpijn en andere kleine kwaaltjes die hij weet aan het verantwoordelijke werk dat hij in het atelier moest doen. Zonder Dré zou mijn moeder het met hem niet uitgehouden hebben, denk ik. Want mijn moeder was een brok temperament die naast een kind van zichzelf zeker ook regelmatig goede seks nodig had. Ik kan me niet voorstellen dat ze die van haar man kreeg.

Ik kwam tot de slotsom dat die laatste woorden van mama betekenden dat zij dacht (of vreesde, of wist, of geloofde...) dat ik in Jolien zoveel van Anneleen zag en herkende, dat ik haar voor Anneleen zou aanzien. Dat mijn gevoelens voor Anneleen zich op Jolien zouden richten.

Van toen ik thuiskwam van het ziekenhuis en Jolien op het ligbed had zien zonnebaden, kregen die woorden een diepe betekenis voor mij. In het jaar dat volgde, zag ik hoe Jolien veranderde. Ik speelde me niet langer meer gedachteloos af, maar met het beeld voor ogen van haar lange, slanke benen onder haar korte rokje of haar afgeknipte jeans. Of met het beeld van haar slanke armen die ze opwierp wanneer we pingpong speelden in de tuin en ik dan haar nog onbehaarde oksels zag, of het stukje van haar buik tussen haar broek en haar t-shirt. Of gewoon met het beeld van haar lieve gezichtje dat als twee druppels water op dat van Anneleen leek.

Ik hield het zo lang mogelijk uit mijn bewustzijn, maar het besef druppelde er dag na dag in dat ik verliefd was op haar. Ik wist nu waarom ik al die tijd geen enkele vrouw een blik had gegund, noch uit nieuwsgierigheid, noch uit lust. Mijn ochtenderecties kregen van week tot week meer een passende ontlading. Ik hoefde me maar voor te stellen dat Jolien me haar jonge muisje liet zien en de opgehoopte spanning spatte op mijn borst en buikt uiteen in warme vlokken zaad. Wanneer ik 's ochtends mijn ballen tot de laatste druppel had leeg getrokken, kon ik aan de ontbijttafel naar Jolien kijken zonder die irritante lustgevoelens.

Met de ontboezeming dat ze wist dat haar mama en ik nicht en neef waren, leek het alsof ook zij in een nieuw stadium was gekomen. De manier waarop ze me nu omhelsde en die omhelzing niet wilde afbreken, was nieuw in onze vader-dochter-relatie. Het was al een hele tijd geleden dat we nog geknuffeld hadden en nog langer geleden dat ze op zaterdag- of zondagochtend bij mij in bed kroop om nog wat te slapen of iets te vertellen. Wanneer ze me nu omhelsde, voelde ik haar behoefte naar mijn nabijheid. En of ik het nu wilde of niet: er was die erectie in mijn broek die me vertelde dat ik haar begeerde. Ik kon het niet langer uit de weg gaan, of ik dat wilde of niet. Op dat ogenblik wist ik dat ik het wilde. Alleen maar dat. Alleen maar haar. Alleen Jolien kon Anneleen vervangen.

Of zij het ook wilde, of juister gezegd: of zij net hetzelfde wilde als ik, kon ik onmogelijk weten en die gedachte kwam pas in mij op toen de omhelzing gedaan was. Maar ik bespeurde in haar ogen geen spoor van schaamte, integendeel. Ze lacht vrijmoedig, gaf me een steels zoentje op de wang en liep de trap op, naar haar kamer. In de keuken zorgde ik snel voor een ontlading, waste mijn lul, spoelde mijn kwakje in de wasbak weg en trok mijn rits dicht.

Ik ging voor de foto van Anneleen staan, pakte het lijstje op en keek er aandachtig naar. Jolien had gezegd dat ze alles aan Anneleen vertelde en dat deed ik nu ook, voor het eerst. Ik zegde haar hardop: 'Liefste Anneleentje, luister eens. Ik moet je iets vertellen. Ik ben verliefd op die dochter van ons. Dat meisje dat we samen gemaakt hebben, onze Jolien. Ik weet niet of zij ook verliefd is op mij. Ze is daar misschien nog te jong voor, misschien ook niet. Als je haar kunt zien van waar je nu bent, weet je wel dat ze al een beetje meer vrouw is dan meisje. Dat ze er best wel klaar voor is, net als de meisjes uit haar klas die al vriendjes hebben. Ach, liefste, ik wou dat je kon praten, dat je me kon zeggen wat ik hier mee moet doen. Maar het is waar, schattebout, ik zie Jolien even graag als ik jou heb gezien. En ik zie je nog altijd graag.'

Terwijl ik een kus op de foto drukte, klonk achter mij de stem van Jolien: 'Sorry, papa, dat had ik niet mogen horen. Ik kon er niks aan doen.'

Ik keer me met een ruk om, de lijst nog in mijn handen gekneld. Ik kan wel door de grond zinken van schaamte en weet niet wat te zeggen. Jolien komt een stap dichter bij mij en fluistert dan hees: 'Mama zou het goed vinden, dat weet ik zeker. Ik heb het haar zelf ook al dikwijls gevraagd.'

En dan stormt ze op me toe en verbergt haar gezicht in mijn trui. Haar hele lijf schokt en wanneer ze naar me opkijkt zie ik haar tranen vloeien terwijl ze naar mij probeert te lachen. Hoe dikwijls heb ik Anneleens gelaat net zo gezien... Zeker toen ze me zegde dat ze een kindje wilde van mij. Die tranen van geluk zie ik nu ook in de ogen van Jolien.