Jaakskes Verhalen - 6

Vooraf : Mag ik er op wijzen dat dit verhaal grotendeels op waargebeurde feiten steunt ? Maar alle namen werden gewijzigd. Namen die zouden verwijzen naar bestaande personen zijn louter toeval.

Na een onrustige nacht zit ik opnieuw op die harde houten bank, tussen die twee geüniformeerde mannen. Voor mij de twee mannen in het zwart, de ene pro, de andere contra mijn persoon. Links de grote lichtbruine tafel met de drie wijze heren er achter en naast hen de man die me blijkbaar niet kon uitstaan. Rechtover mij twaalf mannen en vrouwen die straks over mij een oordeel moeten vellen. Rechts een horde aasgieren die blijkbaar enkel maar genieten kunnen van alles wat hier over mij en tegen mij verteld zal worden.

De directeur van het instituut Foulon zit op de zetel, vlak voor de grote tafel. Hij heeft de eed gezworen de waarheid te vertellen en niets dan de waarheid. De voorzitter spreekt hem aan

- Getuige, vertel eens wat het instituut Foulon is en wie er verblijft.

- Wel, meneer de Voorzitter, het instituut Foulon bestaat reeds van vlak na de Tweede Wereldoorlog. Het werd opgericht door de industrieel Albert Foulon en ving in het begin enkel jongens op die volledig of half wees waren, jongens vanaf zestien jaar tot hun eenentwintigste. In de loop van de jaren is het instituut overgegaan in de handen van een VZW met nog steeds een afstammeling van de stichter in het bestuur. Momenteel verblijven er zo’n vijfendertig jongens, die er onder toezicht van de jeugdrechter geplaatst zijn. De kleine minderheid zijn weesjongens, de anderen jongens zijn kerels waarvan de ouders uit de ouderlijke macht ontzet zijn en zelfs ook enkele kleine crimineeltjes. Ja, ik weet, het is een mengelmoes van karakters, die allen zonder uitzondering de huiselijke sfeer moeten missen. Onze jongens komen er aan wanneer ze zestien zijn, en verblijven er verplicht tot hun achttien jaar. Het merendeel echter verkiest er langer te verblijven, tot hun eenentwintig en zelfs, uitzonderlijk tot hun vierentwintig. Ze kunnen het vak van zetelgarnierder aanleren, werken in ons atelier en eens boven de achttien jaar, verdienen ze er ook een niet te versmaden loon. Het spreekt vanzelf dat diegenen die er na hun eenentwintig jaar verblijven een veel losser regime kennen dan de anderen. Sommige jongens volgen onderwijs buiten het instituut, en komen elke avond terug binnen.

Hij zwijgt even. Dan gaat hij verder.

- Het regie bij ons is een soort self-gouvernment regime. De jongens verblijven er op kamers van drie of vier samen. De oudste van de kamer is ook de verantwoordelijke die op het goede verloop van die kamer moet zorgen. De anderen zijn hem dan ook een soort gehoorzaamheid verschuldigd. Er werken vier leraars-werkmeesters in het instituut en er zijn ook vier opvoeders, bij ons aangesproken als ‘chef’. Deze houden toezicht op het gehele doen en laten van de jongens. ’s Nachts is er altijd een opvoeder van dienst. Deze mag uiteraard ook slapen, doch kan op elk ogenblik wakker gemaakt worden indien er iets met de jongens aan de hand is. Normaal komt die niet op de kamers van de jongens.

De voorzitter wil weten hoe de vrije tijd besteed wordt in het instituut. De directeur antwoordt.

- Na het avondeten, om half zeven, zijn de jongens vrij. Er is een ruimte waar ze tv kunnen kijken, er is een ruimte waar ze zich kunnen uitleven in gezelschapsspelen, er is een ruimte waar ze een boek of krant kunnen lezen. Sommigen gaan naar de sportzaal om te fitnessen. Bij mooi weer kunnen ze buiten sporten.

- En tijdens het weekend ?

- Op zaterdagvoormiddag wordt er gekuist en gepoetst. Daarbij heeft elke jongen zijn taak. De slaapkamer, de gangen, de refter. Op zaterdagnamiddag wordt er gesport. We hebben een klein sportterrein en ook de sportzaal wordt gebruikt. Op zondag gaan er ook diverse activiteiten door. Tijdens het weekend zijn er ook altijd jongens die toelating krijgen om naar hun familie te gaan, indien die er nog is.

De directeur zwijgt.

De voorzitter stelt een vraag.

- Getuige, welke is de leeftijd en welk diploma hebben de mensen die in uw instituut werkzaam zijn ?

- Meneer de voorzitter, de opvoeders komen bij ons binnen wanneer ze hun diploma van opvoeder hebben, dat is als ze twintig zijn ongeveer. Het merendeel van hen zien deze job als een springplank naar het gevangeniswezen. De oudste opvoeder momenteel is dertig. We hebben een bediende, die is halfweg de veertig. De leraars in het werkatelier zijn meestal oudere mannen, die na een aantal jaren in de privé gewerkt te hebben, via een examen bij ons terecht kunnen. Het zijn stuk voor stuk bekwame ambachtslieden, die heel wat aan te bieden hebben aan onze jongens. En in het werkatelier heerst er een gemoedelijke sfeer en problemen zijn quasi tot nul te herleiden. Jammer van dat ene geval, waarvoor wij hier nu zijn.

De voorzitter wil ook nog weten welke mogelijkheden er zijn in het instituut voor ontspanning en sport. De directeur somt nog eens alle mogelijkheden op. Op elke kamer is er een radio, een tv en ook een laptop. Uiteraard worden een aantal sites op de laptop geblokkeerd, zoals pornosites, gewelddadige sites en nog meer. De contacten via de sociale media worden nagekeken op niet-toegelaten contacten. Qua ontspanning is er een speelzaal en een leeszaal. Elke dag zijn er twee kranten aanwezig en ook enkele weekbladen. Op het terrein is er een voetbalplein en is er ook een sportzaal, ene fitnessruimte en een overdekt zwembad van tien bij vijfentwintig meter. ’s Avonds en in de weekends zijn er sportmonitoren aanwezig om de jongeren te helpen waar nodig. De jongeren kunnen ook boeken ontlenen in de bibliotheek van de gemeente.

Na deze uitgebreide opsomming, vraagt de voorzitter aan de mannen in het zwart voor mij of er vragen zijn. Mijn advocaat staat op.

- Meneer Maertens, als ik het goed voor heb, dan worden de jongens die binnen komen gefouilleerd, ik verduidelijk me, ze worden op het naakte lichaam gefouilleerd.

- Ja, dat is inderdaad zo. Dat staat ook zo beschreven in de handleiding van onze opvoeders. De reden daarvan is heel eenvoudig : vermijden dat er drugs of andere niet-toegelaten zaken het instituut binnen gesmokkeld worden. En sommige van onze gasten zijn zeer vindingrijk in het verzinnen van middeltjes om toch maar iets naar binnen te brengen.

- Kunt u even beschrijven hoe zo’n lichaamsonderzoek verloopt ?

De andere advocaat spring op.

- Protest. Er zullen hier zaken verteld worden die met gesloten deuren behandeld moeten worden….

Geroezemoes in de zaal. De voorzitter hamert.

- Inderdaad, er zullen tijdens dit proces zaken aan bod komen die misschien met gesloten deuren behandeld moeten worden. Ik schors de zitting voor een tussenarrest.

De mannen achter de grote tafel verlaten de zaal. Enkele minuten later worden ook de twee advocaten weg geroepen. Samen met de twee mannen-in-uniform verlaat ook ik de zaal voor een plasje.

Terug in de zaal. De advocaten keren terug. De mannen achter de grote tafel komen ook terug binnen. De voorzitter staat op en leest een tekst voor waar ik niet veel van begrijp. Zijn laatste woorden

- En dus heeft het Hof beslist de zaak niet met gesloten deuren te behandelen.

Hij gaat neerzitten.

- Getuige, U kunt verder gaan.

- Wel, jongens die pas aan komen, dus nieuwelingen gaan mee met twee opvoeders naar de badplaats naast de ontvangstruimte. Ze moeten zich volledig uitkleden en krijgen de gelegenheid om te douchen. Ondertussen worden hun klederen nagekeken of er nergens iets verdachts in verborgen zit. Eens ze gedoucht hebben wordt hun lichaam onderzocht. De opvoeder die dat doet, trekt eerst lichte plastiek handschoenen aan. Dan moeten de gasten hun mond goed openen en een opvoeder kijkt in de mondholte met een lamp. Daarna moeten ze met hun buik op een hoge stoel liggen, hun benen gespreid. Een opvoeder trekt hun billen uit elkaar, duwt een klein speculum in de aarsopening…

Geroezemoes in de zaal en enkele “ho’s”. De voorzitter hamert.

- Stilte. Gaat u door…

- …draait die open en kijkt of er niets verborgen zit in de anus. Dat is absoluut geen overbodige voorzorg. Het is nog gebeurd dat jongens, wanneer ze terugkeerden van een weekend thuis, dat ze probeerden drugs via hun anus binnen te smokkelen.

- Raken de opvoeders bij dit lichaamsonderzoek ook de genitaliën aan ?

- Normaal niet. Maar het is al gebeurd dat durvers een pakje drugs tegen hun scrotum vastgekleefd hadden. Daarom wordt ook de achterkant van het scrotum bekeken.

- Zonder het scrotum aan te raken ?

- Ja.

- En verder ?

- Na het lichaamsonderzoek mogen ze zich opnieuw aankleden.

- Dit is toch een vrij gênante bedoeling voor die jongens ? Vooral voor die mannekens van zestien die voor het eerst kennis maken met het instituut….

- Inderdaad, maar meestal verloopt dat vrij goed en rustig en ze worden dat echt gewoon hoor ! Wanneer ze op weekend geweest zijn naar familie of zo, en ze komen op zondagavond tegen zes uur terug, dan kleden ze zich zelf spontaan uit en wachten soms met twee, drie hun beurt af om gefouilleerd te worden. Ondertussen staan ze te praten, te gekscheren. Nee, zo gênant is het nu ook weer niet.

- En de jongens die buiten het instituut les volgen in een andere school ? Worden die dan elke dag gefouilleerd ?

- Voor die zes tot acht jongens bestaat er een andere regeling. Ze worden tot aan het instituut begeleid door een leraar van de school. En dan wordt een van hen, soms twee uitgekozen om gefouilleerd te worden.

- Bestaat de mogelijkheid dat de opvoeder die het lichaamsonderzoek uitvoert, dat die al of niet bewust de genitaliën aanraakt ?

- Ik zou die mogelijkheid tot een heel klein minimum willen reduceren. Er is steeds een tweede opvoeder bij. Zoals ik reeds gezegd heb, enkele jaren terug was er een kerel van zeventien die drugs tegen het scrotum gekleefd had. De opvoeder zag het en heeft eraf gehaald.

Even stilte. De advocaat die mij verdedigt kijkt in enkele papieren. Stelt een volgende vraag.

- Uw instituut vangt enkel jongens op vanaf zestien jaar, tot achttien, en uitzonderlijk tot eenentwintig. Ze slagen op kamers van drie of vier personen. Veel privacy hebben ze niet. Kun je zo een kamer beschrijven ?

- De kamer heeft een oppervlakte van vijf bij vier meter en bevat vier eenpersoonsbedden, elk met een kastje erbij. Aansluitend is er een badkamer met douche en lavabo en toilet. Inderdaad, heel veel privacy hebben de jongens niet. Het zijn jongens van zestien tot maximum eenentwintig, enkelingen tot vierentwintig jaar.. Die kunnen wel tegen een beetje bloot hoor.

- Geen vragen meer.

De advocaat pro mij gaat neerzitten. De andere staat op.

- Meneer de directeur, u hebt zeker het slachtoffer gekend van de beklaagde hier achter mij. Kunt u daar iets meer over zeggen ?

- Het slachtoffer, de heer Antoon Clarysse, kwam bij ons als opvoeder op een september van het jaar tweeduizend en negen, toen hij zelf amper twintig jaar was. Hij had met succes de opleiding opvoeder gevolgd en wegens zijn atletische gestalte hadden wij hem bij ons aanvaardt. En dat heeft ons zeker niet gespeten. Hij kon met de jongens vrij goed overweg, en had een bijna natuurlijk gezag over hen, zelf over de jongens die even oud waren als hijzelf of zelfs ouder. In de vijf jaar dat hij bij ons gewerkt heeft, was hij door zijn collega’s graag gezien en heeft hij zich opgewerkt tot een uitmuntend opvoeder.

- En nooit klachten gehoord over hem als zou hij bij het lichaamsonderzoek nogal losse handjes gehad hebben ?

- Nee, absoluut niet. De jongens bij ons weten dat ze altijd met hun vragen en problemen bij de sociaal assistent terecht kunnen. Deze komt twee dagen per week en de jongens moeten er minstens eenmaal per maand bij gaan. Eventuele klachten worden dan steeds verder onderzocht, zonder de naam van de aanklager bekend te maken, zelfs ik krijg die niet te horen. In al de tijd dat ik directeur ben, is er enkel één keer een aanklacht gekomen wegens sexuele handtastelijkheid. van een opvoeder. Die werd meteen geschorst en uiteindelijk ontslagen.

- Er zijn dus nooit klachten geweest over de heer Clarysse ?

- Nee, absoluut niet.

- U zult waarschijnlijk wel weten dat de heer Clarysse bij de jongens de naam Belzebub kreeg ?

- Ja. Hijzelf wist dit ook. En die naam kwam enerzijds door zijn forse gestalte, met daarbij een bijna kaalgeschoren hoofd en zeer atletische figuur. Anderzijds kreeg hij die naam door een jongen uit zijn dorp, die wist dat de heer Clarysse meegespeeld had in ene toneel waar hij de rol van Belzebub speelde. Natuurlijk, de jongens gaven hem die naam omwille van zijn enorme gestalte, spijts meneer Clarysse een zeer vriendelijke persoon was. Maar, geloof me vrij, hij was de goedheid in persoon die altijd het beste voor had voor onze jongens en die zeer vlug bij zijn collega’s ook het vertrouwen won. Hij was nog vrijgezel, en hij sprong graag bij als een oudere opvoeder familiale verplichtingen had.

De advocaat heeft nog een vraag.

- Meneer de directeur, gebeurt het ook dat jongens uit het instituut wegvluchten ?

- Eerlijk gezegd, nee. In al de tijd dat ik er directeur ben,is het slechts één enkele keer gebeurd dat een jongen na een vrij weekend niet terugkeerde. Dat was een jongen van zeventien, waarvan de ouders uit de ouderlijke macht ontzet waren. Elke eerste zondag van de maand mocht hij naar zijn oma op bezoek. Die keer, begin november, had hij op de openbare bus die hem terugbracht naar het instituut, een meisje ontmoet. Liefde op het eerste zicht ! En ja, zonder veel nadenken stapte hij samen met haar van de bus en trokken ze naar het huis van het meisje, waar ze achteraan in een tuinhuis elkaar de liefde bekenden en… ook bedreven. Tot de pa van het meisje ergens gerucht had gehoord, het tuinhuis binnenviel en de puber een paar ferme meppen tegen zijn kop gaf en hem halfnaakt de straat op joeg. De jongen had bijna geen geld bij zich , en doolde een hele nacht rond. ’s Anderendaags durfde hij niet terug naar zijn oma en ook niet terug naar het instituut. Zo heeft hij drie dagen rondgedoold. Tot die woensdagavond dat ik van een bijeenkomst naar huis reed en hem langs de huizen zag sluipen. Ik stopte. Hij stapte in mijn wagen en ik nam hem mee naar mijn huis. Hoe zag hij er uit ! Vervuild. Klam van de koude en de mist. Ik heb hem eerst een warm bad gegeven. Hij liet zich gewillig doen en vertelde wat er gebeurd was. Mijn echtgenote maakte wat eten klaar. Mens, je had die puber moeten zien schrokken ! Die nacht sliep hij in mijn huis. ’s Ochtends weende hij. Een puber van zeventien, die weent. Zielig. Nee, nooit is nog een andere jongen uit het instituut weg gebleven, toch niet dat ik mij herinner.

De advocaat-tegen-mij heeft nog een vraag.

- Getuige, u hebt zeker de beschuldigde hier achter mij, goed gevolgd.

- Inderdaad, net zoals alle andere jongens in ons instituut gevolgd worden.

- Oke. Is de beschuldigde dan nooit eens opstandig geweest ?

- O, voor zover ik weet, niet echt. Och ja, puberende jongens gaan al eens met een of ander niet akkoord. Mario, de beschuldigde-hier-aanwezig, zegde altijd vrank en vrij wat hij over een of andere maatregel dacht. En hij stond open voor een overtuigend gesprek. Toen hij kameroverste werd, dan was zijn kamer de meest verzorgde van de hele instelling. Hij stond op netheid en hij verdedigde de jongens van zijn kamer door dik en door dun.

- Getuige, was er dan niets in het doen en laten van de beschuldigde die de plotse agressie van hem kan verklaren ?

- Nee, niet voor zover ik hem ken. Zijn broer, dat was alles voor hem. Wat is er die dag gebeurd ? Ik heb enkel hier en daar een gerucht opgevangen. doch het is niet aan mij om die geruchten hier naar voren te brengen.

- Dank U.

Ik heb met veel aandacht de getuigenis van de directeur van het instituut beluisterd. Veel heb ik met hem niet te doen gehad. Alleen om toelating te krijgen om elke zondag mijn broer te gaan bezoeken in het andere instituut en ook om de toelating te bekomen langer in het instituut te blijven dan tot mijn achttiende jaar.

Er zijn geen verdere vragen. De directeur vertrekt.

De man in carnavalskostuum – de deurwachter – roept in de gang

- De heer Vandevelde.